go to the original language article
Het begon eind januari in Kroatië: de afgelopen weken vonden er in het land een aanzienlijk aantal boycots plaats in supermarkten, aangezien burgers hun teleurstelling over de stijgende prijzen uitten, een teleurstelling die wordt gedeeld door burgers in andere EU-lidstaten en in enkele van die zich willen aansluiten bij de Europese coalitie.
De boycot van winkels werd gestart door een Facebook-groep genaamd “Hallo, Inspecteur” (“Halo, inspektore” in het Kroatisch). De beweging werd gesteund door consumentenbeschermingsorganisaties, vakbonden, politieke partijen en zelfs de minister van Economische Zaken.
“Vandaag boycotten we opnieuw alles, van supermarkten tot apotheken, bakkerijen, cafés en restaurants. Laten we geen winkels betreden of enige dienst huren”, zei Josip Kelemen, adviseur van een van de consumentenverenigingen die de boycot “Halo, inspektore” organiseerden.
Kelemen maakte deze verklaring voorafgaand aan de derde ronde van Kroatische boycots op 7 februari. Het initiatief begon met berichten die op sociale media werden verspreid en burgers opriepen om van alle aankopen af te zien. Sindsdien heeft de beweging zich uitgebreid naar de Balkanregio tot aan Bosnië-Herzegovina, Montenegro, Noord-Macedonië, Bulgarije en Servië.
Minder brood in de mand
Het probleem is tweeledig – aan de ene kant maken de hoge prijzen het voor veel consumenten moeilijk om rond te komen, aan de andere kant zeggen lokale producenten dat ze niet kunnen concurreren met de grote ketens omdat de import goedkoper is en de prijzen die zij ontvangen niet de productiekosten dekken.
Economen verklaren de nieuwe golf van prijsstijgingen in Kroatië door enerzijds de sterke toename van de persoonlijke consumptie en de totale binnenlandse vraag en anderzijds de beperkte toename van het aanbod. Een groot deel van de vraagtoename wordt door de staat gegenereerd door de grote instroom van Europese fondsen, convergentiefondsen en fondsen voor herstel van de pandemie.
De kosten van levensonderhoud stijgen in de hele EU, omdat de lonen niet gelijke tred houden met de stijgende voedselprijzen.
Verspreiding van de boycots
De consumenten in de landen Bosnië-Herzegovina, Servië, Noord-Macedonië en Montenegro, die kandidaat zijn voor EU-lidmaatschap, hebben ook de boycotvirus opgelopen.
De burgers in Bosnië-Herzegovina voelen steeds meer de druk van de stijgende prijzen – de levensstandaard daalt, omdat de lonen niet gelijke tred houden met de stijgende kosten van levensonderhoud. Om deze trend te keren, deed de informele organisatie “Bojcot u BiH” (BiH is de afkorting van Bosnië-Herzegovina) via sociale media een oproep voor boycotten op 7 en 8 februari van de grote winkelketens. Hun omzet daalde op beide dagen.
Op 31 januari en 7 februari waren de supermarkten in Noord-Macedonië half leeg, omdat mensen hun boodschappen deden op markten en in buurtwinkels of helemaal niet winkelden. De burgers steunden de campagne, hoewel ze twijfelden of een eendaagse boycot problemen kan oplossen, en benadrukten dat de prijzen blijven stijgen terwijl de lonen stagneren. Voorafgaand aan de boycot kondigden enkele winkeliers kortingen en voordelen aan voor consumenten, terwijl ze hun leveranciers de schuld gaven van de prijsstijgingen.
De Servische consumentenorganisatie “Efektiva” riep consumenten op tot een eendaagse boycot van de winkelketens op 31 januari, en herinnerde eraan dat de Mededingingsbeschermingscommissie afgelopen oktober procedures was begonnen tegen vier winkelketens op verdenking van onrechtmatige prijsvaststelling. Ze kondigde ook een nieuwe boycot aan onder het motto “Wil je beroofd worden of niet?”. Vanaf 10 februari zouden vijf grote winkelketens vijf dagen lang het doelwit zijn van boycots.
In het naburige Montenegro vonden er boycots plaats op 31 januari en op 7-8 februari. “Dagelijks zijn we getuige van ongekende prijsstijgingen van basisgoederen, terwijl de eigenaren van grote ketens winsten opstapelen ten koste van de bevolking. Het is tijd om te zeggen: het is genoeg!”, schreef de organisatie “Alternative Montenegro” op sociale media.
De actie werd gesteund door de premier Milojko Spajić, enkele niet-gouvernementele organisaties en vakbonden, terwijl de Kamer van Koophandel en de Consumentenbond van Montenegro er tegen waren.
Het idee verspreidt zich ook naar Bulgarije, waar vier organisaties vandaag opriepen tot boycotten van winkelketens en kruidenierswinkels, volgens Velizar Entchev, de coördinator van het initiatief en voormalig Bulgaarse ambassadeur in Kroatië.
Tot nu toe heeft deze beweging geen invloed gehad op Albanië en Slovenië, terwijl de Roemenen twijfelen.
Roemenen werden door enkele politici opgeroepen om voor één dag supermarkten te boycotten, met het argument dat ze geen Roemeense producten verkopen. Daarentegen verklaarde de minister van Landbouw Florin-Ionuț Barbu dat hij gelooft dat zo’n boycot zou betekenen “het bankroet van Roemeense verwerkingsbedrijven”, aangezien 70% van de producten in de supermarkten in Roemenië wordt geproduceerd door Roemeense verwerkingsbedrijven voor voedingsmiddelen.
Er was geen supermarkt-boycot in Albanië, ondanks sporadische oproepen in sociale media. Vorig jaar verhoogde de regering de salarissen van ambtenaren, verhoogde de pensioenen en verlaagde dit jaar de elektriciteitsprijzen. De salaris- en pensioenstijgingen gingen niet gepaard met significante prijsstijgingen in supermarkten.
Er was ook geen georganiseerde boycot in de Sloveense winkels, hoewel de hoge voedselprijzen een belangrijk thema zijn in het publieke debat. Volgens de Statistische Dienst stabiliseerden de prijzen van levensmiddelen en niet-alcoholische dranken zich in 2024 na een periode van stijgingen. Toch registreerden winkelcentra in Sloveense steden langs de grens met Kroatië een toename van hun klanten tijdens de Kroatische boycot. Consumenten uit Kroatië zeggen dat voedsel en schoonmaakproducten veel goedkoper zijn in Slovenië. Ondertussen gaan Sloveense consumenten weer steeds vaker naar het naburige Italië voor goedkopere aankopen. (14/2/2025)