go to the original language article
De Europese Commissie bereidt momenteel een Europese aanbesteding voor gigafabrieken voor AI voor; daaraan zullen ook bedrijven van buiten de Europese Unie kunnen deelnemen – zei vice-minister van Digitalisering Dariusz Standerski tegen het Poolse Persagentschap. Hij benadrukte dat Polen de strijd om de Baltische gigafabriek niet opgeeft, maar dat Estland en Letland zich uit het project hebben teruggetrokken.
In februari van dit jaar kondigde de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, aan dat een EU-fonds vijf gigafabrieken voor kunstmatige intelligentie in de Europese Unie zal financieren, die ontworpen moeten worden met het oog op de implementatie van zeer grote modellen en AI-toepassingen op een nooit eerder vertoonde schaal. Het ontstaan van de gigafabrieken hangt af van de regelgeving waar de Europese Commissie momenteel aan werkt. Polen heeft als leider samen met Litouwen, Letland en Estland en met bedrijven en wetenschappelijke instellingen uit deze landen in juni het consortium Baltic AI GigaFactory opgericht. De aanmelding van de Baltische gigafabriek werd in juli door de Europese Commissie geaccepteerd en in november sloten Tsjechië zich bij het consortium aan.
– Het werk aan de regelgeving binnen de Europese Commissie is nog steeds gaande, maar de regels voor de bouw van gigafabrieken zullen zeker veranderen, omdat de Commissie heeft besloten haar perspectief te wijzigen en af te stappen van de oorspronkelijke afspraken – zei vice-minister van Digitalisering Dariusz Standerski in een gesprek met het Poolse Persagentschap (PAP). Zoals hij aangaf, gingen de regels die aan het begin van dit jaar waren opgesteld uit van een competitie, waaraan de lidstaten samen met consortia, dat wil zeggen geïnteresseerde zakelijke en wetenschappelijke organisaties, zouden deelnemen. Momenteel plant de Commissie echter een Europese aanbesteding.
– Dus op dezelfde manier als de Europese Unie kantoorartikelen inkoopt, zal zij ook gigafabrieken voor kunstmatige intelligentie inkopen. Dit betekent dat na de aankondiging van de aanbesteding uitsluitend bedrijven zich zullen melden voor de bouw van gigafabrieken, die zullen worden beoordeeld volgens vooraf vastgestelde regels. Aan het einde wordt een lijst met resultaten bekendgemaakt, wat standaard is bij aanbestedingen die ook in Polen worden georganiseerd. Voor de aanbesteding zullen zich ook consortia van meerdere bedrijven kunnen aanmelden voor de bouw van één gigafabriek in een bepaald land – legde de vice-minister uit.
Op de vraag wat dit betekent voor het project van de Baltische gigafabriek, gaf Standerski aan dat het ministerie van Digitalisering de strijd niet opgeeft. – We zullen niet alleen het consortium van de Baltische gigafabriek blijven ondersteunen, maar alle bedrijven die zich willen aanmelden voor de Europese aanbesteding. Ik heb een afspraak voor een ontmoeting met ondernemers uit het consortium en ook met vertegenwoordigers van locaties in Polen die zich voor het project hebben aangemeld. Het projectbureau van de gigafabriek bij het Ministerie van Digitalisering blijft actief. We beëindigen hier niets, we zullen aan dit proces deelnemen – verzekerde de vice-minister.
Hij voegde eraan toe dat Tsjechië en Litouwen nog steeds samen met Polen aan het project willen deelnemen. Estland en Letland zoeken daarentegen momenteel naar „andere mogelijkheden”.
– We hebben een zeer grote hoeveelheid werk verricht, waarvoor ik enorm dankbaar ben. De relaties tussen de Baltische staten, Polen en Tsjechië zijn sterk verbeterd, ook door het leggen van contacten met bedrijven. Momenteel zijn er in het consortium (van de Baltische gigafabriek – PAP) al meer dan 270 bedrijven uit verschillende landen en zij zijn met elkaar in gesprek gegaan, zijn elkaar gaan ontmoeten en samenwerken. Dus dat is een concrete waarde – zei Standerski.
Zoals hij aangaf, zouden de lidstaten volgens het nieuwste voorstel van de Europese Commissie „het geld vooraf moeten neerleggen” voor de gigafabriek in hun land, nog vóór de start van de aanbesteding. – Voorlopig hebben we de informatie dat dit 17,5 procent moet zijn van het maximale bedrag dat aan een gigafabriek kan worden besteed. Wat echter de concrete berekeningen van de Europese Commissie zullen zijn – dat weten we niet. Er zijn nog steeds heel veel onbekenden. Tegelijkertijd is er de verwachting dat de lidstaten van tevoren garanderen dat zij over de middelen beschikken – gaf de vice-minister van het Ministerie van Digitalisering aan.
Gevraagd of dergelijke regels de rijkste landen in de Europese Unie bevoordelen, merkte Standerski op dat „dit beslist een kortere weg kiezen is”, wat de Europese landen „niet verdienen”.
Op de vraag of wereldwijde big tech-bedrijven zullen worden toegelaten tot de Europese aanbesteding voor gigafabrieken, antwoordde de vice-minister dat het ministerie „in het huidige voorstel van de regelgeving van de Europese Commissie geen uitsluiting van bedrijven van buiten de Europese Unie terugvindt”.
De gesprekspartner van PAP zei dat hij „niet wil vooruitlopen” op de vraag of de beslissing van de Europese Commissie beïnvloed kan zijn door lobbywerk van big tech-bedrijven, omdat hij „niemand op heterdaad heeft betrapt”. – Het is in ieder geval zeker een beperking van de gedurfde visie die de Europese Commissie nog aan het begin van dit jaar had. Een visie die ik als baanbrekend beoordeelde, want naar mijn mening was het een plan voor een volledig nieuwe opening binnen de investeringen in de Europese Unie. Met verdriet heb ik geconstateerd dat de Commissie haar plannen beperkt, want dat is naar mijn mening nadelig voor de verdere ontwikkeling van de Europese Unie – zei hij.
Hij gaf aan dat Polen zich nog steeds zal uitspreken voor de oprichting van gigafabrieken binnen Europese consortia. – We zullen ook andere landen uitnodigen om dit standpunt te steunen. Maar het is de Europese Commissie die het wetgevingsinitiatief heeft en dat is haar voordeel ten opzichte van andere instellingen – merkte hij op.
Met betrekking tot de kansen die het Poolse project zal hebben na de wijziging van de regels, oordeelde de vice-minister dat „de taak nu veel moeilijker is”, maar – zo verzekerde hij – het Ministerie van Digitalisering „alles zal doen om het aanbod uit Polen zo goed mogelijk te maken”. – Ik herinner eraan dat men ons weinig kansen gaf op een fabriek voor kunstmatige intelligentie, en we bouwen er twee. Het is dus niet de eerste uitdaging waar we mee geconfronteerd worden – vatte hij samen.
Standerski gaf aan dat begin januari een ontmoeting gepland staat met vertegenwoordigers van het Ministerie van Financiën over het budget voor de gigafabriek. De officiële regelgeving van de Europese Commissie over gigafabrieken zal in de tweede helft van januari worden gepubliceerd.
Uit de informatie die door de vice-minister van Digitalisering is verstrekt, blijkt dat in het oorspronkelijke project de bijdrage van Polen aan de Baltische gigafabriek ongeveer 550 miljoen euro zou bedragen, maar niet in één keer, alleen in een langere tijdsperspectief – van 2027 tot 2031.
De Europese Commissie stond twee grote locaties toe en een niet nader bepaald aantal kleinere „antennes”. Het Ministerie van Digitalisering overwoog daarentegen de oprichting van het eerste centrum op een van de vijf locaties in Polen: in Poznań (de belangrijkste aanmelder is het bedrijf Beyond.pl), in Wrocław (Politechnika Wrocławska), in Warschau (Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego van de Universiteit van Warschau), in Krakau (Nowa Huta Przyszłości SA) en in Skawina (een stad in het woiwodschap Klein-Polen, de belangrijkste aanmelder is het bedrijf Polcom). Deze locaties werden uit 10 aanmeldingen gekozen op basis van onder andere een analyse van de beschikbaarheid van technische infrastructuur op het terrein en de toegang tot het elektriciteitsnet met een vermogen van minimaal 25 MW.
– We keken ook naar de toegang tot harde infrastructuur, zoals een luchthaven en brandwegen. We besteedden ook aandacht aan certificaten, bijvoorbeeld wat betreft energie-efficiëntie, fysieke beveiliging, glasvezelverbindingen enzovoort. Van de 10 locaties hadden er 5 al meer dan de helft van de vereiste parameters gerealiseerd – zei Standerski. Na de goedkeuring van de aanvraag voor de Baltische gigafabriek door de Europese Commissie zou het ministerie starten met een formele competitie voor de keuze van de eerste locatie.
Standerski ging ook in op de zorgen van bewoners over lawaai, uitlaatgassen en het hoge water- en energieverbruik van datacenters die door particuliere bedrijven worden gepland, onder andere in de gemeente Michałowice in het woiwodschap Mazovië. Hij verzekerde dat „bij de keuze van locaties voor projecten zoals een gigafabriek is geprobeerd terreinen te kiezen die ver van bevolkingsconcentraties liggen, industriële gebieden of plaatsen waar dergelijke infrastructuur al bestaat en kan worden uitgebreid”.
– De uiteindelijke beslissingen over bouwvergunningen en de beoordeling van de impact op het milieu op een specifieke locatie, bijvoorbeeld op de bescherming van rivieren, liggen bij lokale autoriteiten, zoals de starosta of de wojewoda. Als er een protest van bewoners komt en het bevoegde orgaan vaststelt dat er geen gigafabriek op een bepaald terrein kan worden gebouwd, dan zal het Ministerie van Digitalisering zich naar zo’n beslissing voegen – verzekerde Standerski.
In februari van dit jaar kondigde de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, aan dat het EU-fonds InvestAI, met een budget van 20 miljard euro, vijf gigafabrieken voor kunstmatige intelligentie in de Europese Unie zal financieren. In juni van dit jaar stuurden 16 lidstaten, waaronder Polen, 76 voorlopige aanvragen in deze zaak. Oorspronkelijk zou de Europese Commissie de landen eind 2025 uitnodigen om officiële aanvragen in te dienen.
Volgens de aanvraag voor de Baltic AI GigaFactory zou de investering 3 miljard euro kosten, dat wil zeggen ongeveer 12,7 miljard zł. 65 procent van dit bedrag zou uit de private sector komen en 35 procent uit de publieke sector, waarvan de helft (17,5 procent) door Polen, Litouwen, Letland en Estland zou worden geleverd en de andere helft (17,5 procent) door de Europese Commissie.
De Europese Commissie gaf op haar website aan dat fabrieken voor kunstmatige intelligentie dynamische ecosystemen zijn die innovatie, samenwerking en ontwikkeling op het gebied van AI ondersteunen. Binnen de Europese Unie moeten er 13 van komen. In Polen wordt de eerste AI-fabriek gebouwd in het Akademickie Centrum Komputerowe Cyfronet AGH in Krakau (Gaia AI Factory) en de tweede, genaamd Piast-AI, moet in Poznań verrijzen. (30.12.2025)