go to the original language article
Svi, manje-više, znaju za mit o Evropi, mladoj princezi koju je Zevs oteo iz drevnog Fenikije i doveo je na kontinent koji nosi njeno ime. Koliko ih, međutim, zna da je u srcu drevne Makedonije postojala najviše … evropska grad u antici, Evropo, danas unutar granica Regionalne jedinice Kilkis?
„Evropo je bio značajan grad drevne Votije, udaljen samo 18 km od prestonice makedonskog kraljevstva, Pele. Bio je ‘Grad Evropljana’, prema epigrafskoj belešci s kraja 2. veka p.n.e. na počasnom postolju za prokonzula Marka Minukija Rufa. Rimski službenik, kojeg nam ova natpis predstavlja, nije nam nepoznat. Znamo ga i iz Rima, pošto je pomogao provinciji Makedoniji, a posebno Evropu da ne padne u ruke galskih i drugih plemena.
U njegovu čast, u gradu koji je zaštitio, postavljen je kip od kojeg je sačuvan deo postolja njegove podrške koji nosi počasni natpis i, uz druge predmete, izlažemo u Nacionalnom arheološkom muzeju (EAM)“, izjavila je za APE-MPE Georgija Stratuli, šefica Eforata antikviteta (EPA) Kilkis.
Izložba, koja će trajati do nedelje, 16. marta 2025. (možda se produži), održava se u okviru uspešne organizacije EAM-a „Susreti muzeja u Nacionalnom“ i predstavlja drugi „Susret“ – prvi je bila prezentacija olovnih dosta iz Dodone. U ovoj izložbi se, prvi put u Atini, izlažu antikviteti iz drevnog Evropa, procvatujućeg grada u središtu makedonskog kraljevstva, sa poznatim građanima u Panhelenističkim Svetilištima, istaknutim članovima makedonske aristokratije i jakim prepoznatljivim identitetom za savremeno društvo, rodno mesto Seleuka I, jednog od najvažnijih naslednika Aleksandra Velikog.
Šta znamo, međutim, o gradu koji nosi ovo tako karakteristično ime? „Prema mitu, Evropo se genealogijski povezuje sa eponimnim herojem Makedonaca, Evropom, sinom Makedona i Oritije, ćerke Kekropa. Etymološki, reč Evropo znači ‘širok’, verovatno odražavajući morfologiju tog regiona, u dolini reke varavočnost i plovne Aksije i u senci šumovitog Pajka. Etimološka veza s imenom našeg kontinenta je naravno očigledna“, ističe G. Stratuli za grad koji danas nosi dva brenda: naziv Evropo i Seleuk I Nikator, osnivača dinastije Seleukida i protagoniste Helenističkog sveta.
„Znamo od Tukidida da je u klasičnim vremenima grad imao vrlo jake zidine, koje su ga 429. p.n.e zaštitile od napada tračkog kralja Sitalka. Već je bio značajan grad, a cvetao je tokom helenističkog perioda i ostao u blagostanju i kasnije, u 2. i 1. veku p.n.e., iako je bio izložen brojnim neprijateljskim napadima. I to zato što se Evropo nalazio na vrlo strateškom položaju, u dolini ondašnje plovne reke Aksije, koja je izlazila u Termajski zaliv. Kako smo prikazali i u izložbi s predmetima i zidnim površinama, u Evropu su pronađena grobna spomenika iz 4. veka p.n.e. od atičkog mermera. Iz tipologije oblika i obrade izgleda da su uvozni proizvodi. Ako ne postoji more, a potom reka, može li se lako transportovati mermer težak tone od Atike do severa?“, napominje za APE-MPE G. Stratuli u vezi s značenjem koje je u antici imao grad tako blizu Aksija, ali i prestonice makedonskog kraljevstva, Pele (jednom značajna luka).
„Bogati grobni spomenici s metalnim predmetima iz ranih helenističkih vremena Evropa (kraj 4. – početak 3. veka p.n.e.) koje je iskopavala arheologinja Thomi Savopoulou tokom devedesetih godina, kao i helenistički grobni Tum Mesias s grobnim kompleksom koji se sastojao od monumentalnog kutijastog groba i jednog makedonskog, koji je otkriven 2020-2021. godine od strane arheološkog tima pod vođstvom Georgije Stratulio i jednog od Evropa, predstavljaju indirektne dokaze da bi mali broj građana drevnog Evropa bio ekonomski prosperitetan, kao oni koji su označeni kao Evropljani u svetilištima Larise i peloponeskog Arga tokom 4. i 3. veka p.n.e., ali i kao poznati, kao Mahatas iz Evropa, koji se pominje na listi teorodoaka Delfskog proročišta, kojeg je posetio on i njegova porodica, uživajući specijalne počasti zbog visokog društvenog statusa koji je posedovao“, objašnjava sagovornica APE-MPE.
„Iz Evropa, nadalje, poticao je i Seleuk I Nikator, osnivač dinastije Seleukida i protagonista Helenističkog sveta, najvažniji prema istorijanu Argijanu od naslednika Aleksandra Velikog, koji je između mnogih drugih gradova osnovao i Dura-Evropou na Eufratu, u području koje je veoma ličilo na njegovo rodno mesto“, informiše G. Stratuli povodom izložbe u EAM-u, gde se osim artefakata iz Arheološkog muzeja Kilkis, koji se trenutno unapređuje, prezentuju dva 10-minutna video zapisa proizvodnje EPA Kilkis, jedan posvećen istorijskoj ruti Seleuka pod naslovom „Seleuk I Nikator. Od Evropa do helenističkog sveta“ i drugi s naslovom „Grad Evropljana“, na arheološkom lokalitetu Evropa.
„Na izložbi smo pokušali da prikažemo značaj drevnog grada i istaknemo njegov potencijalni doprinos turističkom razvoju centralne Makedonije. Iskopali smo još vrlo mali deo drevnog grada i njegovih groblja. Bilo bi poželjno da se istraživanja nastave. Grad koji je počeo da se formira u 10. veku p.n.e., tj. u ranom periodu gvožđa, procvetao je u klasičnom, helenističkom i rimskom periodu, uglavnom zbog svog strateškog položaja, kontrolisanja trgovačkih puteva od Egeja prema balkanskom unutrašnjem kopnu, kao i plodne doline reke Aksije koja je pružala mogućnosti za razvoj ne samo žitarica, vinograda i maslina, već i stočarstva. Čak i danas, u oblasti Kilkis, stočarstvo je procvatujuće. I ne zaboravimo da je Kilkis oblast bogata mineralnim sirovinama“, ističe arheologinja.
Današnji arheološki lokalitet, površine 21 ara, uključuje deo rimskog i ranohrišćanskog groblja Evropa u kojem su sačuvani razni tipovi grobnih spomenika, od kojih se izdvajaju monumentalne nadgrobne brzogradnje s ciglama. Na lokalitetu radi „Centar za informisanje o drevnim Evropama“, koji prima posetioce i pruža im detaljne informacije o istoriji ovog važnog grada, kao i njegovog potomka, Seleuka I Nikatora. Južno od organizovanog arheološkog lokaliteta prostiru se groblja raznih epoha. Pored toga, jedna od šest fascinantnih ruta koje EPA Kilkis preporučuje odnosi se na „Grad Evropljana“ (https://www.efa-kilkis.gr/routes/anakalyptontas-tin-periochi-tis-aristokratikis-evropou-tis-polis-ton-evropaion/).
Ističe se da će prilikom prve prezentacije arheološke rute „Otmica Evrope. Putovanje od mita do zemlje nepoznatog drevnog grada“, 22. februara, biti vođena prezentacijom „Grad Evropljana“ dr Georgija Stratuli, dok će događaj obogatiti muzikom antike Joannis Kleopas i Theodoros Koumartzis, izvođači muzičkog sastava Seikilo Ancient World Music. Dve druge manifestacije će se održati 8. i 22. marta, takođe subotom, u 13:00 časova. I na tri prezentacije, arheolozi EAM-a i EPA Kilkis će dočekati posetioce u muzejskim sobama i tražiti zajedno s njima poreklo mita o Evropi iz istočnog Mediterana iz doba bronce do drevnog kraljevstva Makedonije. (23. februara 2025.)