go to the original language article
Shtetet e BE-së ranë dakord të premten, bazuar në tekstin e përgatitur nga presidenca polake, për një qëndrim të përbashkët mbi rregullat për përdorimin e teknikave të reja të gjenomikës (NGT) në prodhimin e bimëve. Negociatat me Parlamentin Evropian mbi këtë çështje mund të fillojnë në fund të prillit.
Të premten, ambasadorët e shteteve anëtare në BE, nën drejtimin e presidencës polake, përfunduan bisedimet gjashtëmbëdhjetëmuajshe të ndërmarra nga tre presidencat e mëparshme, dmth. spanjolle, belge dhe hungareze, mbi rregullat e reja për NGT.
Ka të bëjë me përjashtimin e bimëve të krijuara duke përdorur disa teknika NGT nga rregullat e rrepta mbi ushqimin e modifikuar gjenetikisht, dmth. të ashtuquajturit GMO, të cilat më parë mbuloheshin. Kjo nuk kishte mbështetje, pasi – siç argumentojnë ligjvënësit e BE-së – dallimet midis NGT dhe GMO janë tepër të mëdha për të rregulluar teknikat në të njëjtën mënyrë. Në rastin e GMO-ve, ndodh kryqëzimi i specieve dhe në bimë shtohen të tëra ‘paketat’ e geneve të huaja, megjithëse teknikat e gjenomikës mundësojnë modifikime aq precize, sa që ato mund të ndodhin në natyrë. Rregullat e reja lejojnë rritjen e rezistencës së bimëve kultivimi ndaj ndryshimeve klimatike, si thatësia ose përmbytjen si dhe zvogëlimin e përdorimit të pesticideve dhe plehrave kimike.
Legjislacioni i propozuar i ndan bimët NGT në dy kategori, që do të jenë objekt rregullash të ndryshme. E para është NGT1, që janë bimë të nënshtruara modifikimeve aq të vogla, sa që ato janë gjithashtu të mundshme për të arritur me metoda konvencionale dhe teknikat e reja të gjenomikës thjesht përshpejtojnë këtë proces. Grupi i dytë është NGT2, që janë bimë, ku kanë ndodhur më shumë se 20 modifikime dhe një rezultat i tillë në natyrë do të ishte e vështirë për t’u arritur.
Grupi i parë do të përjashtohet nga rregullat për GMO-të, ndërsa i dyti – ende do t’i nënshtrohet kufizimeve dhe kultivuesit do të detyrohen të kryejnë vlerësimin e rrezikut që lidhet me kultivimin e bimëve dhe të marrin aprovim për t’i sjellë në treg. Vendet do të mund të ndalojnë kultivimin e NGT2.
Projekti i marrëveshjes së rregullores së arritur përjashton gjithashtu përdorimin e teknikave NGT në kultivimet organike.
Shtetet anëtare do të fillojnë tani negociatat me PE, ndër të tjera, mbi rregullat e patentimit dhe etiketimit të NGT. Këtu, siç thuhet në Bruksel, bisedimet mund të jenë të komplikuara, pasi teknologjitë e reja të gjenomikës janë vetëm disa dhe të gjitha janë pronë e dikujt. Zakonisht ato janë universitete ose njësime kërkimore që i licencojnë te firma të mëdha, të cilat pastaj prodhojnë materialin e modifikuar për mbjellje.
Aktualisht, tregu është i dominuar nga katër korporata ndërkombëtare, ndërkohë që shtetet e BE-së qëndrojnë mbi qëndrimin se kultivimi duhet të jetë i gjerë për fermerët dhe jo të mbetet në duart e korporatave të mëdha. Për këtë arsye, në projektin e rregullores është fjala për krijimin e një grupi ekspertësh mbi patentat për NGT dhe dokumenti detyron KE-në që një vit pas hyrjes në fuqi të rregulloreve të përgatitë një raport mbi ndikimin e patentimit, ndër të tjera, në kultivimet dhe konkurrencën e sektorit. Bisedimet do të përqendrohen gjithashtu në rregullat për etiketimin e bimëve NGT, veçanërisht ato të kategorisë së dytë.
Siç u informua PAP nga burimet e BE-së, edhe pse shtetet e BE-së arritën marrëveshje për negociata të mëtejshme, qëndrimet e kryeqyteteve janë të ndara. Në Evropë, Anglia është pionieri i kultivimit të bimëve duke përdorur NGT, ndërkohë që në BE ka disa shtete të ashtuquajtura ‘hardliners’ që do të donin të adaptonin metodat britanike, përfshirë lehtësimin e përdorimit të NGT në prodhimin organik. Në mesin e tyre janë Suedia, Danimarka dhe Spanja.
Ekzistojnë gjithashtu shtete skeptike, përfshirë – edhe pse për arsye të ndryshme – Gjermaninë dhe Austrinë. Skepticizmi i Austrisë buron nga fakti se ky shtet është lider, duke përfaqësuar 25 për qind të prodhimit organik në BE, kështu që për arsye ekonomike nuk dëshiron të lejojë bimët NGT të hyjnë në kulturat e tij. Skepticizmi i Gjermanisë bazohet në baza politike, pasi ministria e bujqësisë së atjeshme ende është në duart e të Gjelbërve, të cilët distancohen nga NGT.
Në Poloni, tema e NGT nuk është diskutuar për vite të tëra. Në vitin 2023 – pas paraqitjes së projektit të rregullave nga KE-ja – autoritetet e vlerësuan negativisht. Kohët e fundit, Ministria e Bujqësisë është angazhuar në këtë çështje dhe qeverisësit janë të gatshëm për negociata.
Punët janë pohuar pozitivisht nga organizatat e mëdha evropiane të bujqësisë, si COPA dhe COGECA, që në një deklaratë të qarkulluar të mërkurën, theksoi rëndësinë e legjislacionit për të siguruar sigurinë e ushqimit në Evropë dhe për të rikthyer inovacionin. (14..03.2025)