Европскиот пат на БиХ: Оваа година се направени важни чекори, но клучните реформи сè уште чекаат

“`html

Сараево (Фена) – Во годината што изминува, направени се неколку важни чекори напред, но Босна и Херцеговина и понатаму се соочува со бројни предизвици на својот пат кон членство во Европската унија. Политичките несогласувања и бавниот темпо на реформи продолжуваат да го кочат спроведувањето на неопходните мерки за усогласување со европските стандарди.

2024 година во Европа беше обележана од изборите за Европскиот парламент, а темата за проширување зазеде истакнато место во политичките кампањи. Војната во Украина значително влијаеше на ставовите на западноевропските земји, забрзувајќи го разгледувањето на членството за Украина, но и за други држави, вклучувајќи ја и Босна и Херцеговина.

Претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лејен најави дека проширувањето на Европската унија ќе биде основен приоритет на институцијата што повторно ќе ја води во новиот мандат до 2029 година. Со тоа испрати силна порака дека процесот на интеграција на нови членки ќе биде една од клучните цели на идната политика на ЕУ.

На годишниот самит на шесте земји од Западен Балкан и лидерите на Европската унија, испратени се позитивни пораки за перспективите за проширување, а во реториката на европските лидери се споменуваше 2030 година како можен рок за остварување на таа цел, што остава простор за натамошни преговори и прилагодувања.

Во март 2024 година, Советот на Европската унија даде зелено светло за условно отворање на преговорите за пристап со Босна и Херцеговина. Таа одлука означи позитивен поминак на европскиот пат, продолжувајќи го процесот започнат во 2023 година кога БиХ доби кандидатски статус. Меѓутоа, конкретниот напредок зависи од спроведување на преостанатите реформи.

На почетокот на годината усвоен е Законот за спречување на перење пари и финансирање на терористички активности, со што се исполнуваше уште еден услов за отворање на преговорите со Европската унија и избегнување на ставање на сивата листа на Монеивал.

Речиси кога Безбедносниот совет на Босна и Херцеговина усвои закони за гранична контрола и заштита на личните податоци, кои се проследени за разгледување на Парламентарното собрание на БиХ. Тие закони, означени со ознаката “EI” што ја потврдува нивната усогласеност со правната стечивина на Европската унија, претставуваат клучни приоритети на европскиот пат на БиХ. Со нивното усвојување, Советот на министри презеде значајни чекори кон добивање на датум за отворање на преговорите за пристап на БиХ кон Европската унија.

Предлог-законот за гранична контрола, предложен од Министерството за безбедност на БиХ, го усогласува управувањето со границата со правната стечивина на ЕУ, исполнувајќи ги стратешките цели од Стратегијата за интегрирано управување со границата во БиХ. Истовремено, Предлог-законот за заштита на личните податоци се синхронизира со Регулативата на ЕУ од 2016 година, воведувајќи меѓународно признати стандарди за обработка и слободно движење на податоци.

Иако значајни, овие помаци се делумни, бидејќи многу други важни закони остануваат на чекање, како што се Законот за судови и Високиот судски и обвинителски совет (ВСТВ). Освен законодавните предизвици, БиХ уште не именуваше главен преговарач со ЕУ ниту координатор за фондовите на ИПА, што се клучни чекори за откључување на финансиската помош и обезбедување на преговарачката рамка.

Недостатокот на напредок на европскиот пат на Босна и Херцеговина носи сериозни економски последици. Имено, БиХ е единствената земја на Западен Балкан на која Европската комисија не и одобри реформи програма. ЕУ сè уште остава отворени врати, но политичката нестабилност го блокира пристапот до фонд од шест милијарди евра.

Од 113 услови поставени од ЕУ, усогласени се 110, додека клучните прашања како реформата на Уставниот суд, ентитетскиот вето и единствениот број за итни случаи останаа нерешени. Иако бројот за итни случаи беше на крајот договорен, тоа не беше доволно за одобрување на првата транша од 70 милиони евра.

Во меѓувреме, усогласувањето на визниот режим на БиХ со Европската унија стана клучен услов за добивање на средства, што дополнително ја комплицираше ситуацијата, бидејќи политичките конфликти сè уште се главен причинител за доцнењето во исполнувањето на преостанатите обврски.

Еден од најголемите проблеми е статусот на Уставниот суд и странските судии. Европската унија бара Република Српска да именува два домашни судии до јули следната година, а да се отвори процес до крајот на 2025 година во кој би се одлучило за статусот на трите странци. Меѓутоа, премиерот на РС Радован Вишковиќ овој предлог го оцени како неприфатлив.

Исто така, Република Српска направи позитивен чекор со отстранување на ентитетската вето во Советот за државна помош и Комисијата за конкурентност на БиХ.

Од друга страна, Федерацијата БиХ се соочува со проблеми на кантонално ниво. Обидите за усогласување на Реформската агенда, клучниот документ за пристап до средствата од Планот за раст на Западниот Балкан, пропаднаа бидејќи кантоналните премиери од СДА се противат на олеснување на критериумите за користење на тие средства.

Иако за време на 2024 година се постигнаа важни чекори кон европската интеграција, Босна и Херцеговина се соочува со сериозни предизвици. Клучот за успехот лежи во политичката стабилност и спремноста на домашните лидери да ги спроведат потребните реформи. Европската унија останува подготвена да ја пружи поддршка, но иднината на европскиот пат на Босна и Херцеговина зависи пред сè од внатрешната подготвеност на земјата за промени. (1.1.)

“`