go to the original language article
Можеби сослушувањата на назначените комесари се одредени за периодот од 4 до 12 ноември, но само за денот на започнувањето на процесот некој може да биде сигурен и никако за кога тој ќе заврши.
И тоа затоа што, гледајќи што се случувало во слични случаи во минатото, од првата примена на институцијата на сослушувања при изборот на Комисијата Сандер, во 1995, до и изборот на Комисијата фон дер Лајен, во 2019, европратениците не се колебале да одбијат поради недостаток неколку кандидати/ки за комесари, принудувајќи ги избраните претседатели да пристапат кон нивната замена или промена на портфолиото, предизвикувајќи понекогаш дури и „политичка немирност“ во влади на земји членки.
Никој, значи, не знае што може да се случи за време на задолжителното сослушување, на кое треба да се подложат, поединечно секој од нив, од страна на европратениците. И имајќи предвид дека некои од нив ќе поминат низ не само една Комисија на ЕП, туку и преку неколку комисии, на едно заедничко сослушување, во зависност од портфолијата што треба да ги преземат.
Одобрение, замена или промена на портфолио
Минатиот четврток, Комисијата за правни прашања на Европскиот парламент објави дека сите 26 назначени комесари успешно поминале процена на потенцијални или реални конфликти на интереси поврзани со нивното портфолио. Тоа е неопходен услов за назначените комесари да можат да учествуваат во сослушувањата. Ова е доверлив процес, кој е извршен зад затворени врати и, според информации од АПЕ-МПЕ, тоа не беше лесна задача за некои кандидатски членови на новата Европска комисија, бидејќи нивните изјави беа оценети како недостаточни и беа побарани дополнителни детали, за да се оценат сите релевантни и достапни информации и членовите на Комисијата за правни прашања да можат да донесат заклучоци. Ова стана јасно и од изјавата на претседателот на овој Комитет, европратеник од Бугарија и политичката група Renew, Илхан Куциук, по завршувањето на процесот, кој рече дека „од процедурен аспект, може да се појави некоја разумна критика за постоечката правна рамка, што ќе имаме можност да ја анализираме и предложуваме измени ако е потребно“. Изјавите за интереси доставени за разгледување ќе бидат објавени на тематската веб-страница пред почетокот на сослушувањата.
За време на сослушувањата, европратениците имаат комплетна слобода во нивните прашања, а три се пати кои можат да ги изберат по завршувањето на усниот и јавниот сослушувања и по внимателно изучување на писмените одговори на кандидатите за комесари на соодветен прашалник, кои треба да ги достават до 22 октомври:
1-ви: Да дадат своето одобрение за поставување на сите 26 назначени комесари, па да продолжи процесот и изборот на новата Европска комисија да се одржи во пленарна седница што ќе се одржи од 25 до 28 ноември во Стразбур, и така да можат да ја преземат функцијата од 1 декември
2-ри: Да ги одбијат поради недостаточност за покривање на позицијата на комесар, еден или повеќе кандидати, и така да принудат избраната претседателка, фон дер Лајен, да пристапи кон замена. Одбивањето не го обврзува избраната претседателка, но таа веќе знае дека ако не побара од владата на државата што предложи (недостаточен) комесар да именува нова личност, нема да успее да добие одобрување на новата Комисија, на едно гласање што ќе се одржи на пленарно ниво за сите назначени комесари. С назначувањето на нов кандидатски член, процесот на сослушување започнува одново. Времето што ќе биде потребно за замената е непознато, но, врз основа на случувањата во минатото, замената се одвива со кратки процедури, бидејќи се избира нова личност од познат углед и (обично) заедничко прифаќање. Се проценува дека новата Европска комисија нема да може да ја преземе функцијата порано од крајот на 2024 или почетокот на 2025 (во зависност од бројот на одбивањата).
3-ти: Да проценат дека е недостаточна за управување на портфолиото што му/ѝ е доделено, но способна да ја покрие позицијата на комесар. Во тој случај, принудуваат г-ѓа фон дер Лајен или да ги преразгледа портфолијата (да промени портфолио или да ги преуреди задачите), за да ги олабави -или дури и потполно задоволи- приговорите што ги воделе европратениците до оваа одлука. Се потсетува дека, по завршувањето на сослушувањето, секоја Комисија на ЕП (или комисии) изведува две гласања: едно за задоволување покривање на позицијата на комесар и едно за управување на портфолиото.
Кои кандидати за комесари ги отстранија европратениците и зошто
Европратениците, во однос на нивното држење во минатото, „отстраниле“ назначени комесари и на етапата на проверка на конфликтот на интереси во Комисијата за правни прашања и за време на сослушувањата, барајќи и замена, но и промена на портфолиото. Конкретно:
Избор на Комисијата Сандер (1995-1999): Институцијата на сослушувања на членовите на Европската комисија беше прв пат применета во 1995 со Комисијата Сандер, чија мандат заврши недоволно благо во 1999, пред време од крајот на петгодишниот мандат, со оставка на целата Комисија поради „лошо управување“. Критиките на европратениците беа насочени кон недостатокот на специјализирани знаења на некои кандидати за портфолиото што го зафаќаа, како и на нејасните одговори и на неволноста да преземат обврски, повикувајќи се на потребата за донесување колективни одлуки на ниво на Колегиумот на Европската комисија (состанок на сите комесари). Ова доведе до повторување на сослушувања на некои назначени комесари, за да се подобрат и да се подготват пообширно, и да се побара да преземат конкретни обврски, дури и со нивното потпишување. Патем, требаше да помине речиси една деценија за да се разгледа практиката на потпишување на обврски (од страна на Комисијата за економски и монетарни прашања на ЕП во сослушувањето на кандидатите, тогаш, комесари Хоаким Алмуниа, Мишел Барние и Оли Рен).
Покрај критичките коментари, беше побарано да му се додели на ирскиот назначен комесар, Пандраиг Флин, различно портфолио од првичното (Занимавање и социјални прашања). Пандраиг Флин, со мандат на многу министерски позиции во својата земја, веќе беше комесар задолжен за Занимавање, Работни односи и Социјални прашања, од 1993, и во последната Комисија Делор. Остана на таа позиција до комплетната оставка на Комисијата Сандер, но и за време на преодниот период, под претседателство на шпанскиот Мануел Марин, и до изборот на Комисијата Проди (1999-2004).
Избор на 1-ва Комисија Барозо (2004-2009): Првиот пат кога Европскиот парламент изврши притисок за замена на назначен комесар за време на сослушувањата на кандидатите за првата Комисија Барозо. Се потсетува дека Европскиот парламент започна да го зголемува своето влијание за време на периодот од помеѓу, односно по институционалните промени што ги предизвика бурниот период по оставката на Комисијата Сандер и од настаните на (пан)европско ниво во кои (понекогаш) предводеше Комисијата Проди што ја наследи (воведување на еврото, договор за проширување на 25 члена од 15 и други). Првично, притисоците што ги поднесуваше Комисијата на поранешниот премиер на Португалија, Жозе Мануел Барозо, во првиот мандат, се однесуваа на кандидатурата на италијанскиот комесар, Роко Бутилоне, и што тој рече за време на неговото сослушување, и особено, неговите забелешки за „улогата на жените“ и „прашањето за хомосексуалноста“ (дека е грев). Г. Бутилоне рече тогаш дека тоа се негови лични гледишта, кои нема да го влијаат извршувањето на неговите должности. Меѓутоа, европратениците на надлежната комисија не беа убедени и гласаа против неговото одобрение. Жозе Мануел Барозо беше принуден тогаш да побара од ЕП да ја одложи гласањето на пленарно ниво и се врати со нова општа предлог, два нови назначени комесари и една промена во портфолиото.
Конкретно, италијанската влада го повлече назначувањето на Бутилоне и наместо него го назначи Франко Фратини, кој на крајот „го наследи“ портфолиото за правда, слобода и безбедност. Летонија ја повлече кандидатурата на Ингрида Ун̀дре, поради „можен соучесник во политички и правни прекршоци“ и наместо нејзе предлог беше поставен Андрис Пибалгс, чие кандидатура конечно беше одобрена. Додека, угарскиот кандидат Ласло Ковач, кој беше критикуван поради недостаток на подготовка, што подоцна му доделуваше портфолио на даночна и царинска унија.
Избор на Втората Барозова комисија (2009-2014): Во центарот на критиките на европратениците беше кандидатката комесарка на Бугарија, Румјана Желева, за нејзините „деловни активности“, додека за времетраење на сослушувањето беше оспорена нејзината „способност“ за управување со портфолиото (Човечка помош). Бугарската влада го повлече нејзиното назначување и го предложи Кристалина Георгиева. К. Георгиева сè уште остана и во следната Комисија под претседателство на Жан Клод Јункер, беше назначена за потпретседателка со задолжение за економското планирање и буџетот на ЕУ, додека денеска е водечка на ММФ.
Избор на Комисијата Јункер (2014-2019): Во 2014, Комисијата за животна средина, јавно здравство и безбедност на храната и Комисијата за индустрија, истражување и енергија, во заедничката седница, ја одбија кандидатурата на комесарката на Словенија, Аленка Братушец. Одлучија дека поставената комесарка и потпретседателка за енергетска унија имала „лошо познавање на портфолиото“, додека се изразија и „етички загрижености што се поврзуваат со нејзино назначување како назначена комесарка од страна на влада предводена од неа“ (г. Братушец беше премиерка на државата). Словенија ја повлече нејзината кандидатура и ја назначи Виолета Булц, која беше задолжена со портфолио на транспортна политика.
Дополнително, унгарскиот кандидат комесар, Тибор Наврачич, доби одобрување, но не за првобитно предложеното портфолио, бидејќи европратениците критизираа „врската со височината на повластиците“, поради неговите тесни врски со унгарскиот премиер.
Избор на Првата фон дер Лајенова комисија (2019-2024): Во 2019 година, европарламентот го покажа своето зголемено влијание во контрола на членовите на идната Европска комисија. За прв пат, Комисијата